کاشی به قطعه سنگی مصنوعی گفته میشود که طول و عرض آن مختلف بوده ، ضخامتی چند میلیمتری دارد و یک روی آن از سطحی شیشه ای و کاملا صاف و صیقلی برخوردار است. کاشی از دو قسمت تشکیل شده است : ۱. بدنه ۲. لعاب
۱. بخش سفالی که قسمت اصلی و استخوان بندی آن را تشکیل میدهد که به آن بدنه گفته میشود.
۲. بخش دوم لعاب است که مادهای شیشهای است و روی بخش سفالی قرار میگیرد.
کاربرد کاشی و سرامیک
کاربردهای کاشی و سرامیک در کف سازی، نماسازی، تولیدات وسایل بهداشتی، مصالح ساختمانی (داخل و خارج ساختمان یا سفال های بام ساختمان) سفال های ضداسیدی وغیره میباشد.
اصلی ترین کاربرد سرامیک در صنایع مختلف نظیر تهیه وسایل مقاوم در برابر حرارت و الکتریسیته، فیوزهای الکتریکی، شمع اتومبیل، آجرهای نسوز، مقرههای الکتریکی، گرافیت، بتن، مواد نسوز، بدنه سفینه های فضایی، انواع سیمان ها، محصوالت شیشهای وغیره میباشد که باتوجه به نوع مصارف این ماده، روزبهروز بر اهمیت سرامیک افزوده میشود.
بخش اصلی مواد اولیه شرکتهای تولیدکننده کاشی شامل خاک، لعاب، رنگ، کارتن، نایلون و پالت میباشد که بیشتر این مواد از داخل کشور تهیه می شوند.
دسته بندی انواع کاشی و سرامیک
در یک دسته بندی کلی کاشی و سرامیک را معمولا به دو گروه پرسلان و غیر پرسلان تقسیم می کنند.
سرامیک و کاشی ای که غیر پرسلانی باشد معمولا از خاک رس سفید، قرمز یا حتی قهوه ای در ترکیب با دیگر موادمعدنی ساخته می شود. اما در مورد کاشی و سرامیک پرسلان، نسبت ترکیب خاک رس با دیگر مواد به یک اندازه خواهد بود. افزودنی هایی که در کاشی و سرامیک پرسلان استفاده می شود، عموما شن سفید یا فلدسپات هستند.
سرامیک پرسلان (سرامیک مقاوم)
این نوع سرامیک مقاومت خیلی خوبی دارد و ابعاد بزرگ تری نسبت به دیگر کاشی ها و سرامیک ها خواهد داشت. این نوع سرامیک بسیار متراکم است و مقاومتش نیز از همین مسئله ناشی می شود. غیر قابل نفوذ است و از دانه های ریز و صاف ساخته می شود.
برای تولید این سرامیک، در ابتدا خاک رس سفید را با فشار زیاد می سازند تا چگالی آن بالاتر برود. این فشار مضاعف، باعث می شود که مقاومت سرامیک بالاتر برود. همچنین قیمت سرامیک پرسلان در قیاس با دیگر کاشی ها و سرامیک ها بالاتر است.
تفاوت های کاشی با سرامیک
با وجود فرایندهای سخت مشابه کاشی و سرمیک اما تفاوت هایی در اجرای تشکیل دهنده و نوع ساختار آن ها وجود دارد :
- سرامیک ها در دمای بسیار بالاتری نسبت به کاشی های پخته میشوند
- لعاب که جزو مهم ترین بخش این مواد میباشد درهردو محصول یعنی کاشی و سرامیک وجود دارد اما در صورتی که لعاب روی کاشی از مواد غیرآلی و معدنی تشکیل و در دمای بالاتری پخته شده باشد سرامیک ها بوجود می آیند.
- مقاومت سرامیک نسبت کاشی بالاتر است
- به صورت کلی سرامیک ها گران تر از کاشی ها میباشند
وضعیت صنعت کاشی و سرامیک دنیا طی سالهای پیش از همه گیری ویروس کرونا با روندی صعودی مواجه بوده است. طی سالهای ۲۰۱۸ تا ۲۰۱۹ قرنطینه های سراسری و بسته شدن موقتی کارخانه باعث رکود و کاهش و میزان تولید شده است که اثر آن در نرخ رشد منفی تولید و مصرف در نمودار بالا مشخص میباشد .
بیشترین میزان کاهش در تولید کاشی در دنیا طی سال ۲۰۱۸ مربوط به کاهش تولید کاشی در چین به میزان حدود ۱.۱۳۵ میلیون متر مربع است. اما پس از کم اثر شدن همه گیری ویروس کرونا و برگشت رونق به بازار ، تولید و مصرف کاشی و سرامیک نیز افزایش داشته و نرخ رشد آن ها به طور فزاینده در حال افزایش میباشد . در ۲۰ سال اخیر حدود ۴۶ درصد از کل کاشی های دنیا در آسیا تولید می شد ولی در سال پیش این میزان به حدود ۷۰ درصد رسیده است.
بزرگترین کشور تولیدکننده کاشی در جهان، چین، با فاصله زیاد نسبت به سایر کشورها و با تولید ۸.۴۷۴ میلیون متر مربع است و پس از آن هند با ۱.۳۲۰ میلیون متر مربع قرار دارد. تنها منطقه ای از جهان که تولید کاشی در این منطقه در مقایسه با ۲۰ سال پیش روندی کاهش داشته است، اتحادیه اروپاست. سال ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ دنیا شاهد یک احیا در زمینه تولید و مصرف جهانی کاشی و سرامیک پس از ۲ سال رکود ناشی از کرونا بود.
همانطور که از نمودار نیز مشخص است نسبت مصرف به تولید نیز در سطح بالای ۹۸ % در تمامی سال ها قرار دارد و مصرف و تولید تقریبا در یک سطح قرار دارد که نشان از برنامه ریزی تولید نسبت به مصرف مورد انتظار و شرایط اقتصادی کشور ها دارد.
تولید و مصرف جهانی کاشی و سرامیک (میلیون متر مربع)
تولید و مصرف جهانی کاشی و سرامیک (میلیون متر مربع)
نرخ رشد تولید ۱۰ کشور برتر تولید کننده کاشی و سرامیک
۱۰ کشور برتر تولید کننده کاشی و سرامیک (میلیون متر مربع)
درصد ازکل تولید در جهان ۲۰۲۱
نرخ رشد مصرف ۱۰ کشور برتر تولید کننده کاشی و سرامیک
۱۰ کشور برتر مصرف کننده کاشی و سرامیک (میلیون متر مربع)
درصد از کل مصرف در جهان ۲۰۲۱
تحلیل صنعت کاشی و سرامیک
۱۰ کشور برتر صادرکننده کاشی و سرامیک (میلیون متر مربع)
درصد نسبت به تولید داخلی ۲۰۲۱
نرخ رشد صادرات ۵ کشور برترصادرکننده در سال های ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱
درصد از کل واردات ۲۰۲۱
۱۰ کشور برتر واردکننده کاشی و سرامیک (میلیون متر مربع)
درصد نسبت به مصرف داخلی ۲۰۲۱
نرخ رشد واردات ۵ کشور برترصادرکننده در سال های ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱
نکات مربوط به تولید ، مصرف ، صادرات و وادرات
تولید : مجموع تولید جهانی کاشی در سال ۲۰۲۱ ، ۱۸۳۳۹ میلیون متر مربع بوده که چین با داشتن حدود نیمی از تولید و مصرف جهانی کاشی و سرامیک، رهبر این صنعت است.
پس‌از چین، هند در جایگاه دوم و با فاصله قابل توجهی از آن قرار دارد و پیشبینی میشود که تولیدی بیش از ۲ میلیارد مترمربع در سال ۲۰۲۵ داشته باشد. (تقریبا نیمی از این مقدار صادر خواهدشد و با این مقدار صادرات هند به بزرگترین صادرکننده از لحاظ حجمی تبدیل خواهدشد).
پس از هند کشورهای برزیل و اسپانیا قرار دارند. ایران با تولید ۴۴۹ میلیون متر مربع رتبه ۵ را در جهان داراست.
همچنین دورنمای پنج سالهای که توسط مرکز تحقیقات MECSارائه شده است بیانگر رشدی مثبت است و پیش بینی می شود که تولید کاشی جهانی ممکن است تا سال ۲۰۲۵ با بیشترین رشد در آسیا و آفریقا به ۲۰ میلیارد مترمربع برسد.
مصرف : مجموع مصرف جهانی کاشی در سال ،۲۰۲۱ ۱۸۲۰۹ میلیون متر مربع بوده است که چین با سهم %۴۵ درصدی بزرگ ترین مصرف‌کننده کاشی و سرامیک در جهان می باشد. پس از چین ، هند ، برزیل و اندونزی به ترتیب با سهم ۱۱ ، ۵ و ۳ درصدی در جایگاه های بعدی و البته با اختلاف فاحشی با چین قرار دارند.
نرخ رشد مصرف ۳ کشور بزرگ مصرف کننده در سال ۲۰۲۱ که کشور های چین و هند و برزیل میباشند به ترتیب ۵.۲ ، ۹.۸ و ۸.۸ درصد افزایش داشته و سهم آن ها در بازار جهانی رو به صعود میباشد اما بر خلاف آن نرخ رشد مصرف کشورهایی مانند ویتنام و عربستان کاهش ۲۵ و ۱۱ درصدی داشته است.
بیشترین رشد مصرف در سال ۲۰۲۱ مربوط به کشور اندونزی با نرخ رشد ۲۲ درصد و بیشترین افت مصرف مربوط به ویتنام با نرخ رشد -۲۵ درصد میباشد
صادرات : صادرات کاشی از جمله تجارت هایی هست که می تواند درآمد بسیاری برای تولیدکنندگان این صنعت داشته باشد. با توجه به نمودار صادرات در سال ۲۰۲۱ درمجموع ۳۰۱۳ میلیون تن کاشی به مقاصد مختلفی در دنیا صادر میشود و از مجموع تولید ۱۸ میلیون مترمربعی کاشی حدود %۱۶ وارد تجارت جهانی میشود.
چین با صادرات ۶۰۱ میلیون متر مربع و سهم ۲۰ درصدی در سال ۲۰۲۱ بزرگ ترین صادر کننده این محصول در جهان میباشد و بعد آن کشورهای اسپانیا و هند و ایتالیا و ایران به ترتیب با سهم ۱۶ ، ۱۶ ، ۱۲ و ۶ درصدی بیشترین میزان صادرات در جهان را به خود اختصاص دادند .
هزینه بالا حمل کاشی و سرامیک باعث شده‌است که صادرات این کالا بصورت منطقه ای در جهان انجام شود. همچنین کارخانجات در قیمت گذاری محصوالت صادراتی همانند محصولات داخلی عمل نمی کنند و بجای ارائه قیمتهای متنوع، از یک یا دو قیمت ثابت برای همه محصولات استفاده می کنند.
واردات : آمریکا، عربستان و عراق رتبه اول تا سوم واردات کاشی و سرامیک را دارند. عراق یکی از مهم ترین مقاصد صادراتی ایران در صنعت کاشی و سرامیک است. همچنین نکته قابل توجه در واردات این کشورها نسبت واردات به مصرف میباشد که نشان دهنده وابستگی این کشور ها به واردات این محصول و عدم کفایت تولید نسبت به مصرف مورد نیاز آن ها میباشد.
ظرفیت اسمی تولید کاشی و سرامیک در ایران (میلیون متر مربع)
تولید و مصرف کاشی و سرامیک در ایران (میلیون متر مربع)
ظرفیت اسمی این صنعت در ایران حدود ۷۲۰ میلیون متر مربع است و با در نظر داشتن تولید واقعی و نسبت تولید به ظرفیت ۶۰ درصدی در سال ۱۴۰۰ در طی سالهای اخیر این صنعت زیر ظرفیت اسمی در حال فعالیت است. نبود تقاضای داخلی به دلیل کاهش ساخت وساز و مشکلات و محدودیت های صادراتی از جمله دلایلی است که باعث شده این صنعت زیر ظرفیت اسمی فعالیت کند.
همانطور در نمودار مشاهده میکنیم نسبت مصرف به تولید در کاهش میباشد که دلیل آن افزایش تولید و ثابت ماندن و افزایش جزئی در مصرف میباشد که این مازاد در تولید با صادرات آن جبران خواهد شد.
در ایران حدود ۱۵۰ کارخانه تولیدی در حال فعالیت هستند. در این بین استان یزد با سهم بیش از ۶۰درصدی رتبه اول در ایران را در تولید این محصول در اختیار دارد. پس از یزد استانهای اصفهان، قزوین و خراسان رضوی در جایگاه های بعدی هستند.
با تمام موارد گفته شده صنعت کاشی و سرامیک به عنوان یکی از هفت صنعت استراتژیک کشور محسوب شده و تا افق ۱۴۰۴ رسیدن به حداکثر ظرفیت اسمی فعلی صنعت یعنی ۷۲۰ میلیون متر مربع در سال قابل دستیابی نمی باشد البته با توجه به روند نمودار نسبت تولید به ظرفیت که صعودی می باشد افزایش تولید در سال های آینده دور از انتظار نیست ولی رسیدن به ظرفیت کامل تا سال ۱۴۰۴ دور از انتظار می باشد.
صنعت سرامیک ایران در دنیا جایگاه پنجم از نظر صادرات را دارد. وجود معادن غنی برای تامین مواد اولیه باعث شده‌است ایران در بین بزرگ ترین صادرکنندگان در جهان قرار بگیرد و حتی برخی از کشورهای منطقه مواد اولیه تولید سرامیک و کاشی خود را از ایران تامین نمایند.
موقعیت جغرافیایی مناسب ایران و نزدیک بودن به بازارهای مصرف از جمله مزیت‌های صنعت کاشی و سرامیک کشور است .قیمت تمام شده کاشی و سرامیک در ایران نسبت به میانگین بهای تمام شده جهانی حداقل است و با استفاده ازین فرصت در کنار ارتقا کیفیت می توان افزایش صادرات را رقم زد .
صادرات و واردات کاشی و سرامیک در ایران (میلیون متر مربع)
با توجه به سرمایه گذاری های انجام شده در صنعت کاشی و سرامیک در دهه اخیر و کاهش ساخت وساز مسکن، میزان عرضه از تقاضای محصول پیشی گرفته است . باتوجه به این موضوع، شرکت های این صنعت راه حل بازاریابی و فروش محصول خود را به شکل صادراتی دنبال میکنند و در این امر تا حدودی نیز موفق بوده اند
. مهم ترین مقصد صادراتی ایران کشور عراق میباشد و باتوجه به ممنوعیت واردات کاشی به دلیل حمایت از تولید داخلی طی دو سال اخیر میزان واردات به صفر رسیده است. ۷۳ درصد کاشی و سرامیک ایران به عراق صادر میشود که البته هم می‌تواند فرصت و هم تهدید باشد.
وجود مرز زمینی با این کشور تا حدودی صادرات به آن را راحت کرده است.روابط سیاسی و اقتصادی مناسب ایران با عراق و آمادگی بازار این کشور برای ورود محصولات ، بسیاری از تجار ایرانی را به سمت آن مایل کرده است
ایران در سال ۲۰۲۱ حدود ۲.۵ میلیون تن صادرات کاشی و سرامیک به روسیه و ۴.۵ میلیون تن به ترکیه داشته است.
متوسط قیمت صادرات هر متر مربع (یورو)
مقاصد صادراتی کاشی و سرامیک ایران
تولید کاشی در ایران با تعداد پروانه های ساختمانی صادر شده
مقایسه تولید کاشی در ایران با واحد های مسکونی تکمیل شده
نکات مربوط به بازار مسکن و صنعت کاشی و سرامیک در ایران
از جمله صنایع مکمل صنعت کاشی و سرامیک، صنعت ساختمان سازی و بازار مسکن می باشد. میزان تقاضای کاشی و سرامیک ارتباط تنگاتنگی با رونق بازار مسکن دارد.
بر اساس آمار سالیان گذشته کاهش سرمایه گذاری در بازار مسکن و پروژه های عمرانی، باعث رکود بازار مسکن و به طبع آن رکود در بازار کاشی شده و میزان تولید کاشی از ۵۰۰ میلیون متر مربع در سال ۹۲ به ۴۸۰ میلیون متر مربع در سال ۱۴۰۱ رسیده است.
این در حالی است که مقدار صادرات کاشی در این مدت از ۱۱۴ به ۱۸۲ میلیون مترمربع افزایش یافته است. تقاضا و عوامل موثر در رونق صنعت ساختمان سازی و برنامه های دولت در بخش مسکن می تواند موجب رشد بازار صنعت کاشی و سرامیک در آینده شود.
میزان عرضه واحدهای مسکونی و تعداد پروانه های صادر شده از اصلی ترین شاخص های نشان دهنده وضعیت رونق و رکود بازار مسکن می باشد آنچه مشخص است هر چه تعداد پروانه های اخذ شده توسط فعالان بخش مسکن از حجم بالاتری برخوردار باشد، میزان احتمال ورود به رونق بخش مسکن محتمل تر خواهد بود و بالعکس کاهش حجم پروانه های صادره نشان دهنده کاهش حجم فعالیت و سرمایه گذاری و کاهش حجم عرضه در این بازار می باشد.
تعداد ٣۳,۹۹۴ پروانه ی احداث ساختمان توسط شهرداری های کشور در زمستان ١۴٠١ صادرشده است که نسبت به فصل گذشته ۳۶ درصد و نسبت به فصل مشابه سال گذشته ۲۵ درصد کاهش داشته است.
تعداد ۳۹۶ هزار واحد مسکونی تکمیل شده در سال ۱۴۰۰ داشتیم که نسبت به سال گذشته ۱۰ درصد کاهش داشته است. متوسط تعداد واحد مسکونی در هر پروانه ی احداث ساختمان ۳/۳ واحد بوده است.
همچنین مجموع مساحت زیربنا در پروانه های صادرشده برای احداث ساختمان در سال ۱۴۰۰ حدود ۶۳ میلیون مترمربع بوده است که نسبت به سال گذشته ۱۱ درصد کاهش داشته است.
گزارش بازار بورس اوراق بهادار تهران | هفته منتهی ۸ آبان ۱۴۰۲
فرصت و تهدید های صنعت کاشی و سرامیک در ایران
فرصت های صنعت
۱. کمبود و یا قیمت بالای محصولات جایگزین (سنگ طبیعی، شیشه، کامپوزیت و …)
- ابر پروژه ساخت ۴ میلیون مسکن ملی توسط دولت سیزدهم
- گشایش صادراتی در صورت توافق برجام و رفع تحریم ها (عدم اعطای تخفیف تجاری در فروش و همین طور واردات تکنولوژی و تجهیزات مدرن و پیشرفته)
- منابع، مواد اولیه و انرژی داخلی نسبتا ارزان
- بازارهای صادراتی کشورهای همسایه و مجاور
- تعدد تامین کنندگان معتبر مواد اولیه و تجهیزات
تهدید های صنعت
۱. تداوم رکود بخش مسکن و ساخت وساز در کشور - عدم تناسب حجم سرمایه گذاری و رقابت زیاد تولیدکنندگان داخلی در مقیاس کوچک و کاهش حاشیه سود
- ادامه تحریم ها و مشکلات مربوط به صادرات محصولات و واردات تکنولوژی به روز
- نوسانات نرخ ارز و تعرفه بالای واردات مواد اولیه وارداتی
- بازاریابی ضعیف صادراتی
- مصرف بالای انرژی و پایین بودن بهره وری عوامل تولید
- عدم توجه به بازاریابی آنالین محصولات در شرایط فعلی
- افزایش بهای حامل های انرژی
بیشترین عوامل تاثیر گذار در صنعت
• نوسانات نرخ‌ارز
- نرخ تورم
- کاهش نقدینگی، رکود و متوقف‌شدن پروژه‌های ساخت‌وساز
- چالش‌های موجود در زمینه صادرات
- نرخ تسهیلات‌بانکی
- افزایش دوره وصول مطالبات
- عدم‌استفاده کامل از ظرفیت‌های تولید
واضح است که کمرنگ‌شدن برنامه‌های ساخت و ساز می‌تواند بیشترین تاثیر را در درآمدزایی و رشد صنعت کاشی و سرامیک به همراه داشته باشد.
نرخ‌گذاری‌در‌صنعت‌کاشی‌و‌سرامیک
قیمت کاشی و سرامیک در کشور یک قیمت تصویب شده است و همه ی شرکتهای تولید کننده کاشی و سرامیک زیر نظر مستقیم انجمن صنفی تولید کنندگان کاشی و سرامیک کشور هستند.
به طور کل قیمت مصوب کاشی و سرامیک با توجه به فاکتورهای قیمت مواد اولیه، نیروی کار و در نظر گرفتن سود و زیان صنایع کاشی و سرامیک توسط انجمن صنفی تولید کنندگان کاشی کشور تصویب میشود و به صورت یک بیانیه یا بخش نامه به همه ی شرکت‌ها و فروشگاه‌های وابسته به آن اعلام می‌گردد.
نمودار هفتگی شاخص صنعت کاشی – روند ۳ ساله
نمودار روزانه شاخص صنعت کاشی – روند چند ماهه
همانطور که در نمودار شاخص صنعت کاشی و سرامیک در تایم فریم هفتگی مشاهده میکنیم ، این شاخص در روند ۳ سال اخیر خود در یک کانال صعودی قرار گرفته و به آن واکنش های خوب و به نسبت دقیقی نشان داده است که این امر نشان دهنده اعتبار بالای این کانال رسم شده میباشد.
این واکنش ها در تصویر با دایره سبز رنگ نشان داده شده اند .
در تاریخ ۱۴۰۱/۸ این شاخص پس از رسیدن به حمایت داینامیک خود یعنی محدود ۳۴۰ هزار واحدی که کف کانال صعودی بلندمدت میباشد ، روند صعودی خوبی را شروع کرده و یک بازدهی ۱۶۰ درصدی از آن در بازه زمانی ۶ ماهه شاهد بودیم .
و پس از رسیدن به سقف کانال صعودی که مقاومت مهمی محسوب میشد و انتظار عدم شکست آن وجود داشت ، روند رو به رشد این شاخص و به تبع سهم های موجود در این صنعت متوقف شده و وارد اصلاح زمانی-قیمتی شده است.
این شاخص با اصلاح ۳۶ درصدی از سقف کانال خود و رسیدن به محدوده میدلاین کانال که حمایت مهمی محسوب میشد توانسته به اصلاح خاتمه داده و روند جدیدی را شکل بدهد.
همانطوری که در تایم فریم روزانه مشاهده میکنیم پس از شکستن و بیرون آمدن از کانال نزولی کوتاه مدت خود و تثبیت بالای آن ، تایید تغییر روند در این صنعت را گواهی میدهد.
هم اکنون نیز پس از رسیدن به سقف استاتیک قبلی خود که در محدوده ۶۷۰ هزار قرار داشته دچار کمبود تقاضا و عدم کشش برای شکستن قاطعانه آن شده است. اما همچنان با همین تقاضای به نسبت ضعیف توانسته از مقاومت خود اندکی عبور کرده و حدود یک ماهی در این ناحیه بماند که نشان از اصلاح زمانی و نه قیمتی این شاخص دارد .
ذکر این نکته مهم است که هم اکنون مقاومت پیشین سهم تبدیل به حمایت آن شده و محدوده ۶۷۰ هزار ( که هم اکنون نیز در این ناحیه قرار دارد) حمایت اول این شاخص میباشد.
در صورت شکست این عدد محدوده حمایتی بعدی محدوده ۶۳۵ هزار واحدی میباشد که حمایت مهمی برای این شاخص میباشد.
در حالت کلی و در روند بلندمدت این صنعت انتظار حفظ این کانال صعودی بلند مدت خود و رشد تا محدود ۹۵۰ هزار واحدی که هم تراز با سقف کانال بلندمدتی میباشد ، را داریم . بازدهی در صورت افزایش ( ۴۵ درصد) میباشد که با تحلیل دقیق تر در سهم های این صنعت میتوان بازدهی بالاتری از بازدهی مورد انتظار شاخص کسب کرد.
