تحلیل صنعت حمل و نقل

صنعت حمل و نقل متشکل از مجموعه‌ای از شرکت‌های کوچک و بزرگ است که خدمات جابه‌جایی افراد و کالاها را به صورت داخلی و بین‌المللی ارائه می‌دهند. این شرکت‌ها با بهبود زیرساخت‌های حمل و نقل، امکان جابه‌جایی کالاها بر اساس وزن، ابعاد، مسافت و نوع کالا از طریق دریا، هوا، ریل یا جاده را فراهم می‌کنند. بدیهی است که صنعت حمل و نقل، به طور مستقیم بر اقتصاد هر کشور تأثیر می‌گذارد و یکی از صنایع پایه و حیاتی در هر کشور است.

آشنایی با صنعت حمل و نقل

صنعت حمل و نقل در داخل کشور با ایجاد ارتباطات میان شرکت ها و بخش های مختلف به بهره وری را افزایش داده و در بهبود زنجیره تامین صنایع به خصوص نفت و گاز، فولاد و خودرو نقش دارد. همچنین یکی از ارکان اصلی توسعه تجارت بین المللی است و به صادرات و افزایش درآمدهای ارزی کمک میکند.

اخبار حمل و نقل بین المللی

در آخرین گزارش بانک جهانی آمار شاخص عملکرد لجستیک (LPI) 139 کشور منتشر شده است. اقتصادهای پیشرفته رتبه های برتر را به خود اختصاص دادند و کشورهای سنگاپور و فنلاند با امتیازهای ۴.۳ و ۴.۲ پیشتاز بودند. اقتصادهای نوظهور بزرگ مانند هند و آفریقای جنوبی به طور قابل توجهی نمرات خود را بهبود بخشیدند.

کشور ایران نیز با امتیاز ۲.۳ در رتبه ۱۲۶ قرار دارد. علل این عملکرد در ایران می تواند ناشی از زیرساخت های نامناسب، مشکلات مربوط به رویه های گمرکی و بروکراسی های اداری در گمرک، نظام حمل ونقل نامناسب، مدیریت ضعیف زنجیره تامین لجستیک کشور، تحریم ها و محدودیت های بین المللی و سایر مشکلات سیستمی باشد.

طبق تحقیقات داخلی که صورت گرفته است، بهبود زیرساخت های حمل ونقل، توجه به هوشمندسازی در کل زنجیره تامین حمل ونقل، تسهیلات بیشتر برای حمل ونقل کانتینری، اصلاح مقررات و رویه ها، توسعه زیرساخت های ریلی و اتصال آنها به بنادر، بهبود هماهنگی های بین بخش های مختلف دولتی و خصوصی و توسعه فناوری های اطلاعاتی در جهت بهبود وضعیت کنونی پیشنهاد شده است.

بازار جهانی صنعت حمل و نقل در سال ۲۰۲۲ به ۷.۳۱ تریلیون دلار رسید و انتظار می رود با رشد سالانه ۵.۴ درصدی تا سال ۲۰۳۰ به ۱۱.۱ تریلیون دلار برسد. صنعت حمل و نقل جهانی توسط عوامل مختلفی مانند شهرنشینی و رشد جمعیت، افزایش تقاضا برای خرید آنلاین از طریق پلتفرم های تجارت الکترونیک و توسعه زیرساخت ها تحت تاثیر قرار میگیرد. علاوه بر این، سرمایه گذاری در زیرساخت های حمل و نقل مانند جاده ها، راه آهن، بنادر و فرودگاه ها نقش حیاتی در گسترش صنعت حمل و نقل ایفا می کند.

همچنین بخوانید:تحلیل بنیادی گروه خودرویی

عواملی مانند هزینه های سوخت، هزینه نیروی کار، تقاضای خدمات، رویدادهای ژئوپلتیکی و مقررات دولتی از جمله موارد تاثیر گذار بر درآمد شرکت ها هستند. برای مثال افزایش هزینه سوخت، هزینه حمل و نقل را افزایش داده و این هزینه مازاد بر محصولات هم تاثیر گذاشته و به صورت زنجیره وار باعث رشد قیمت ها خواهد شد. درگیری های خاورمیانه نیز میتواند منجر به اختلال در عرضه شود و نرخ کامودیتی ها را افزایش دهد.

صنعت حمل و نقل معمولا بر اساس شیوه حمل و نقل دسته بندی میشود. حمل و نقل جاده ای به دلیل دسترسی گسترده آن، امکان اتصال مستقیم به مکان های مختلف، از جمله مناطق دور افتاده و تطبیق پذیری بالا انتخابی ارجح برای بسیاری از صنایع است. علاوه بر این، حمل و نقل جاده ای بر بخش حمل و نقل مسافر تسلط دارد و سهم قابل توجهی از کل سفرهای مسافری در سطح جهان را به خود اختصاص می دهد. همین موارد باعث میشود تا سهم حمل جاده ای بیش از سایر قسمت ها باشد.

حمل و نقل هوایی

با توجه به آمارهای منتشر شده توسط سازمان هواپیمایی جهانی (ICAO)در سال ۲۰۲۲، حدود ۳.۳ میلیارد مسافر در سراسر جهان با هواپیما سفر کرده‌اند و حجم بار حمل شده با هواپیما در سراسر جهان حدود ۵۶.۵ میلیون تن بوده است. در بسیاری از موارد، حمل و نقل هوایی برای کالا و مسافرانی که به حمل و نقل سریع نیاز دارند، مانند کالاهای حساس به دما و تاجران بین‌ المللی به عنوان یکی از بهترین روش‌های حمل و نقل مورد استفاده قرار می‌گیرد.

آخرین آمار منتشر شده توسط سازمان هواپیمایی ایران مربوط به سال ۱۴۰۱ است که ۲۳ میلیون مسافر جا به جا شده و حجم بار حمل شده با هواپیما در داخل کشور حدود ۱۰ هزار تن و در پروازهای بین المللی ۵۶ هزار تن بوده است که نشان می‌دهد بخش کوچکی از حمل و نقل کالا در ایران به حمل و نقل هوایی اختصاص دارد.

در واقع، در ایران جابه‌جایی کالا بیشتر به صورت حمل و نقل جاده‌ ای و ریلی انجام می‌شود. هزینه‌های حمل و نقل هوایی نسبت به دیگر روش‌ها بسیار بالاتر است و به همین دلیل، فقط برای کالاهای خاص و حساس از آن استفاده می‌شود.

حمل و نقل دریایی

برای کالاهای حجیم و سنگین، یکی از بهترین روش‌های حمل و نقل است. حمل و نقل دریایی تقریباً ۸۰٪ تجارت بین المللی را تشکیل می دهد. حجم تبادلات جهانی از طریق آب ها حدود ۱۱ میلیارد تن بوده است. با توجه به موقعیت جغرافیایی ایران و به دلیل داشتن خطوط دریایی ارزشمند و بنادر پرتردد در خلیج فارس و دریای عمان، حمل و نقل دریایی به عنوان یکی از اصلی‌ترین روش‌های حمل و نقل کالاها به شمار می‌رود.

آمار سازمان بنادر و دریانوردی نشان می‌دهد که در سال ۱۴۰۲، مجموع حجم تخلیه و بارگیری با کشتی در بنادر ایران حدود ۱۵۸ میلیون تن بوده است که به تفکیک محصول در شکل زیر نمایش داده شده است.

حسینا در نیم سال اول ۴۰۳ به اندازه کل ۴۰۲ سود ساخته است. با وجود رشد قیمتی زیاد، تا زمانی که با همین روند به سودسازی خود ادامه دهد، قیمت های فعلی توجیه دارند. حتاید هم وضعیت خوبی در سودسازی دارد. حخزر نتوانسته است به عملکرد خوب خود در ۴۰۲ ادامه دهد و یکی از دلایل ریزش شدید سهم نیز همین مسئله است. حبندر نیز عملکرد مشابه سال گذشته خود را دارد اما نسبت P/E در این نماد نسبت به همگروه های خود بیشتر است.

حمل و نقل ریلی

شبکه راه آهن جهان بیش از ۱.۳ میلیون کیلومتر در سراسر جهان را در بر می گیرد که آمریکا با ۲۶۰ هزار کیلومتر، طولانی ترین شبکه راه آهنی را دارد. طول کل خطوط ریلی ایران نیز بیش از ۱۵ هزار کیلومتر است که به ازای هر نفر ۶ متر و به ازای هر کیلومتر مربع ۹ متر می باشد. تناژ بارگیری شده توسط سیستم ریلی کشور در سال ۱۴۰۲ حدود ۴۵ میلیون تن بوده که ۲۳ میلیون تن از آن مربوط به مواد معدنی است و تنها ۲.۳ میلیون تن مربوط به بارهای بین المللی است که عمدتا صادراتی بوده اند. در بخش مسافربری نیز ۳۱ میلیون مسافر جابه جا شده اند.

حسیر در بخش مسافربری ریلی روند بسیار خوبی داشته و توانسته است ۵۰% سود خود را نسبت به ۶ ماهه سال گذشته افزایش دهد. این در حالی است که حپارسا که در بخش حمل کالا (فرآورده های نفتی) فعالیت دارد نتوانسته رشد قابل توجهی داشته باشد (رشد ۹ ماهه ۲۰% بوده است). حریل فعال در حمل فولادی ها نصف سود سال گذشته خود را در ۶ ماهه ساخته است.

توریل با فعالیت مشابه حریل، روند سودسازی خود را بهبود بخشیده و وضعیت خوبی دارد. حآفرین نسبت به ۶ ماهه ۴۰۲ کاهش سود قابل توجهی داشته است اما نسبت به پاییز و زمستان عملکرد بهتری داشته است. حپرتو نیز نسبت به نیم سال اول ۴۰۲ افت سود شدید داشته و نسبت P/E در این نماد نسبت به همگروه های خود بسیار بیشتر است.

حمل و نقل جاده ای

صنعت حمل و نقل جاده‌ای یکی از ارکان اصلی اقتصاد جهانی است. ارزش بازار جهانی حمل و نقل جاده‌ای در سال ۲۰۲۲ تقریبا ۳.۸ تریلیون دلارتخمین زده شده است. که این رقم نشان‌دهنده اهمیت و گستردگی این صنعت در اقتصاد جهانی است. این صنعت با چالش‌های متعددی مانند مصرف بالای سوخت، انتشار گازهای گلخانه‌ای، و نیاز به زیرساخت‌های مناسب مواجه است.

فناوری‌های نوین مانند خودروهای برقی و خودران می‌توانند به بهبود کارایی و کاهش تأثیرات منفی بر محیط زیست کمک کنند. برآورد می‌شود تا سال ۲۰۵۰، پیش‌بینی می‌شود که سه‌چهارم انرژی مورد نیاز برای حمل و نقل جاده‌ای از طریق برق تأمین گردد.

تقریبا ۲۲۰ هزار کیلومتر طول کل راه های کشور است. به دلیل وسعت جاده‌ها و شبکه حمل‌ و نقل جاده‌ ای در کشور، این روش به عنوان یکی از اصلی‌ترین روش‌های حمل و نقل در ایران استفاده می‌شود.

بر اساس آمار منتشر شده توسط سازمان راهداری در سال ۱۴۰۲، حدود ۵۷۰ میلیون تن بار حمل شده است و تن کیلومتر حمل شده ۲۹۳۰۰۰ میلیون گزارش شده است به این معنی که هر تن کالا به طور متوسط ۵۱۴ کیلومتر جا به جایی داشته است. این حجم کالا شامل حمل و نقل کالاهای مختلفی است که به ترکیب آن در شکل زیر اشاره شده است.

تقریبا کشور ۴۳۰ هزار دستگاه نقلیه در بخش ناوگان باربری دارد که تنها ۵ درصد آن متعلق به شرکت های حمل و نقلی است و ۸۰ درصد آن متعلق به خود رانندگان است. عمر مفید کامیون ها حدود ۱۰ سال تخمین زده می شود که با تعمیر و نگهداری خوب تا ۱۵ سال می رسد. به طور متوسط عمر کامیون های کشور ۲۰ سال است این در حالی است که حدود ۳۰ درصد کامیون ها در ایران عمر بالای ۲۰ سال دارند.

در بخش بین المللی ۱۱ میلیون تن صادرات و ۲.۵ میلیون تن واردات توسط کامیون ها صورت گرفته که در هر دو بخش عمده آن مربوط به کالاهای غیر نفتی است. هزینه‌های حمل و نقل زمینی داخلی نسبت به دیگر روش‌ها کمتر است. هزینه حمل به ازای هر تن کیلومتر در سال ۱۴۰۲ از ۲۶۰ تومان تا ۳۴۰۰ تومان متفاوت بوده است اما به طور میانگین حدود ۹۰۰ تومان بوده است.

طبق آخرین آمارها ۱۰۹۶ شرکت حمل و نقل باری در سطح کشور وجود دارد. شرکت های حفارس، حتوکا و حپترو جزء شرکت های بورسی فعال در این زمینه هستند.